Một số giải
pháp nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực
khoa học xã hội và nhân văn.
![]() |
Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực |
- Nâng cao nhận thức của các nhà quản lý về đào tạo nguồn
nhân lực trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn.
Nhân
lực trong lĩnh vực KHXH và NV là lực lượng tiên phong trong việc định
hướng giá trị xã hội. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý hiện đang trực
tiếp lãnh đạo, quản lý công tác KHXH và NV cần nhận thức sự cần thiết của việc
đầu tư đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV một hài hoà, cân đối với
việc đào tạo nguồn nhân lực khoa học công nghệ.
Để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, nguồn nhân lực
trong lĩnh vực KHXH và NV không thể tự phát hình thành mà phải trải qua quá
trình chủ động, tích cực đào tạo. Nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV đa số được
đào tạo cơ bản, đã trải qua rèn luyện trong thực tiễn, được trang bị thế giới
quan và phương pháp luận khoa học, có nhiều thành tựu cống hiến cho khoa học của
đất nước tuy nhiên nhu cầu phát huy năng lực sáng tạo của nhân lực trong lĩnh vực
KHXH và NV ngày càng tăng. Để có được năng lực đó thì nhân lực trong lĩnh vực
khoa học xã hội và nhân văn phải được đào tạo. Thực tế cho thấy, không phải ai
cũng làm được khoa học và không phải ai cũng có điều kiện công việc phù hợp với
khả năng chuyên môn của mình. Nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV phải có phẩm
chất đạo đức tốt, tư duy khoa học sắc sảo, năng động, có tinh thần khoa học, có
phương pháp nghiên cứu tiên tiến, phù hợp với vốn kiến thức và thực tiễn phong
phú dồi dào. Tất cả những yếu tố đó không phải chỉ học một lần ở trường đại học
là có đủ. Họ cần phải được đào tạo mới, đào tạo lại một cách quy củ, công phu
và thường xuyên trong quá trình làm việc.
Từ việc nâng cao nhận thức, các nhà quản lý cần cụ thể hoá bằng
những chính sách, hành động cụ thể đối với công tác đào tạo nguồn nhân lực
trong lĩnh vực này. Từ việc xây dựng chiến lược đào tạo đến xây dựng quy chế
đào tạo đối với từng đối tượng cụ thể và thực hiện chúng trên thực tế. Trước mắt,
cần tập trung vào việc đào tạo trên đại học nhằm tạo ra nguồn nhân lực nghiên cứu
khoa học bậc cao và cũng là nguồn hình thành đội ngũ chuyên gia đầu đàn của
KHXH và NV trong tương lai. Việc xây dựng chiến lược đào tạo để khắc phục tình
trạng thiếu đội ngũ đầu đàn, thiếu chuyên gia KHXH và NV hiện nay. Chất lượng
ngang tầm quốc tế là tiêu chuẩn hàng đầu của nguồn nhân lực chất lượng cao ở thế
kỷ XXI. Muốn có nhân tài phục vụ đắc lực cho đất nước thì chất lượng ngày càng
ngang tầm quốc tế càng thuận lợi. Những nỗ lực phải tập trung vào chất lượng, từ
khâu tạo nguồn đến nội dung đào tạo và hiệu quả đào tạo theo hướng quy chuẩn
hoá, hoà nhập và liên thông với quốc tế.
Ngoài ra, bản thân đội ngũ nhân lực cần phải thường xuyên
nâng cao năng lực chuyên môn và nhận thức rõ về vị trí, vai trò, bổn phận của
mình để có thể phát huy tiềm năng, bộc lộ năng lực, phẩm chất khoa học của
mình. Nhân cách sáng tạo phải được phát triển trong hoạt động thực tiễn và năng
lực tự ý thức. Cần chọn lọc đúng một đội ngũ cán bộ nghiên cứu lý luận có chiều
sâu trong tư duy lý luận và chiều dày kinh nghiệm xã hội. Để có được một đội
ngũ cán bộ như vậy cấn phải có một hệ thống chính sách lựa chọn, bồi dưỡng, đào
tạo, sử dụng hợp lý các nhà khoa học lý luận. Phải cố gắng phát hiện những tài
năng lý luận. Năng khiếu lý luận là một vốn quý của mỗi nhà khoa học xã hội và
của quốc gia.
- Gắn liền công tác đào tạo với công tác quy hoạch, sử dụng,
đãi ngộ và đánh giá nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV.
Đào tạo chỉ là một khâu trong quản lý nguồn nhân lực. Vì
vậy, muốn hoạt động đào tạo nguồn nhân lực hiệu quả đòi hỏi nhà quản lý phải gắn
công tác đào tạo với quy hoạch, sử dụng, đãi ngộ và đánh giá nhân lực. Thực hiện
giải pháp này cụ thể hoá biện pháp như sau:
Thứ nhất, cần xây dựng, quy hoạch đội ngũ nguồn nhân lực
trong lĩnh vực KHXH và NV có quy mô hợp lý, có cơ cấu đồng bộ về chuyên môn
(ngành, chuyên ngành), trình độ (học hàm, học vị) và về độ tuổi, giới tính…đảm
bảo tính kế thừa và phát triển.
Thứ hai, cần có chính sách sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực
trong lĩnh vực KH XH và NV sau khi đào tạo để không dẫn đến tình trạng lãng phí
trong đào tạo. Thực trạng của quá trình sử dụng đội ngũ nhân lực KHXH và
NV bị lãnh phí do giữa đào tạo và sử dụng chưa đồng bộ. Vì vậy, hiện nay với một
số ngành khoa học xã hội và nhân văn vó vai trò lớn với sự phát triển của đất
nước, Nhà nước nên có kế hoạch đào tạo và sử dụng nhằm phục vụ cho những mục
tiêu chiến lược. Cần tiến hành thường xuyên việc khảo sát hiện trạng đào tạo và
sử dụng nhân lực trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn để từ đó có một chiến
lược đào tạo đúng đắn.
Thứ ba, có các chính sách đãi ngộ cụ thể đối với những
người được đào tạo. Người được đào tạo cần có sự hỗ trợ về tài chính để công
tác đào tạo được thực sự nâng cao về chất lượng.
Thứ tư, kết quả đào tạo có thể được làm cơ sở đánh giá
nhân lực
- Tăng cường điều kiện tài chính; cơ sở vật chất phục vụ quá
trình đào tạo, phát triển nguồn nhân lực.
Điều kiện tài chính,điều kiện vật chất là những yếu tố vật chất
phục vụ cho quá trình tích luỹ, thể hiện và tái tạo tiềm năng nguồn nhân lực
trong lĩnh vực KHXH và NV. Để đảm bảo cho quá trình đào tạo có hiệu quả thì cần
phải coi trọng công tác này. Cải thiện điều kiện tài chính, cơ sở vật chất cho
quá trình đào tạo thể hiện ở các mặt sau:
Thứ nhất, cải thiện mức sống, điều kiện làm việc của
lực lượng nguồn nhân lực này.
Nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV có đặc thù là lao động trí
óc chính vì vậy, họ phải được bù đắp đủ để tái tạo sản xuất sức lao động. Nếu
không được bù đắp thoả đáng thì sẽ dẫn đến hiện tượng bị hao mòn một cách tự
nhiên hoặc chảy máu chất xám tức là sự di động trong lĩnh vực này sang lĩnh vực
khác.
Thứ hai, cần tập trung ngân sách đầu tư cho cơ sở vật
chât của cơ sở đào tạo cũng như đầu tư ngân sách cho công tác đào tạo cán bộ và
những công trình khoa học.
Quan điểm chung đều coi đầu tư cho KHXH và NV là đầu tư cho sự
phát triển và muốn phát triển khoa học thì phải đầu tư. Sự đầu tư này không chỉ
đơn thuần là sự tăng ngân sách mà cần phải có cả những cơ chế quản lý phù hợp nếu
không sẽ dẫn đến lãnh phí, không hiệu quả.
Thứ ba, cần thành lập Quỹ “Phát triển tài năng khoa học”
để phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng những tài năng khoa học.
- Thực hiện thường xuyên phương thức “Đào tạo kế nhiệm” đối với
nguồn nhân lực KHXH và NV.
Đào tạo kế nhiệm là phương thức để tiếp nối thế hệ này sang
thế hệ khác hiệu quả nhất, tránh tình trạng ngắt quãng khoảng cách, hụt hẫng giữa
các thế hệ. Đây là vấn đề có tính chiến lược trong đào tạo phát triển nguồn
nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV tạo nên lớp lớp thế hệ những nhà nghiên cứu,
những giảng viên, những nhà quản lý có chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thực tế.
Con đường để trở thành nhà nghiên cứu, người giảng dạy, nhà
quản lý có tính chuyên nghiệp không phải một sớm một chiều, cần phải có quá
trình tích luỹ. Kiểm nghiệm một nhà nghiên cứu, người giảng dạy, nhà quản lý có
phù hợp với thực tế hay không, không thể dựa vào ấn tượng của một số người nào
đó, càng không thể dựa vào sự yêu ghét cá nhân mà phải dựa trên cơ sở khảo sát
một cách toàn diện có tính lịch sử của quá trình học tập va công tác. Tức là,
những thế hệ mới những người kế tục phải được thực tiễn kiểm nghiệm, thử thách,
trưởng thành trong thực tiễn và được thực tiễn lựa chọn. Thực tiễn là môi trường,
không gian rộng lớn cho nhân tài ưu tú trưởng thành. Đây là con đường hữu hiệu
để đào tạo và bồi dưỡng nhân tài. Vì vậy, nhiệm vụ đối với phương thức này là
trên cơ sở xây dựng những tiêu chí, tiêu chuẩn, mạnh dạn đề bạt, không hạn chế
sử dụng những nhân tài tương đối trẻ. Các cán bộ trẻ này phải được rèn luyện
toàn diện ở nhiều cương vị, nhiều mặt công tác. Cần đặt một cách có ý thức gánh
nặng lên vai cán bộ trẻ, thường xuyên kiểm tra, chỉ đạo công tác của họ; tổng kết
kinh nghiệm, phát huy thành tích, khắc phục hạn chế, khó khăn. Để làm được điều
đó, cần có chính sách đào tạo riêng với từng đối tượng đào tạo, không nên chỉ
thực hiện chính sách chung cho tất cả các đối tượng tạo nên hiện tượng “hành
chính hoá” trong công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực.
- Hợp tác quốc tế là giải pháp để nâng cao chất lượng
đào tạo
Hợp tác quốc tế trong đào tạo nguồn nhân lực trong KHXH và NV
là một phương cách hữu hiệu để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Chúng ta cần
phát huy tối đa nội lực và tranh thủ được sự giúp đỡ của các quốc gia, tổ chức
quốc tế trong vấn đề đào tạo nguồn nhân lực này. Chúng ta cần có xây dựng kế hoạch “Xuất
khẩu và trao đổi chuyên gia” trên nhiều lĩnh vực, tạo ra hành lang pháp
lý, diễn đàn để các chuyên gia có điều kiện trao đổi phục vụ nhiệm vụ giảng dạy,
nghiên cứu, quản lý tầm khu vực và quốc tế. Để thực hiện được giải pháp trên
chúng ta cần:
+ Xây dựng hệ thống chính sách cụ thể về vấn đề hợp tác quốc
tế trong đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nhân lực có trình độ cao.
+ Liên kết với các viện nghiên cứu, các trường đại học có uy
tín của nước ngoài tổ chức các chương trình đào tạo nhân lực KHXH và NV
+ Có chiến lược và lộ trình cụ thể trong việc cử cán bộ đi
đào tạo ở nước ngoài với từng tổ chức nhất định thông qua liên kết đào tạo, hợp
tác nghiên cứu với các tổ chức quốc tế và chuyên gia nước ngoài.
+ Tạo mối quan hệ hợp tác lâu bền với các trường đại học,
viện nghiên cứu của các nước có nền KHXH và NV mạnh để từ đó có thể phát triển
khoa học, đẩy mạnh hội nhập kinh tế theo từng hướng trọng điểm mà đất nước ta cần.
+ Đối mới theo hướng hội nhập hệ thống chương trình đào tạo
phù hợp với chương trình đào tạo hiện đại trên thế giới. Tăng cường đầu tư cho
công tác xây dựng chương trình đào tạo phát triển nhân lực KHXH và NV hướng tới
mục tiêu đạt tiêu chuẩn của các nước tiên tiến. Tiếp cận các chương trình đào tạo
theo tiêu chuẩn quốc tế bằng việc cải cách các chương trình sẵn có sao cho phù
hợp với đặc thù của Việt Nam. Qua đó, mở rộng các hình thức liên kết đào tạo quốc
tế tại Việt Nam, để vừa giảm gánh nặng kinh phí, vừa đạt hiệu quả trong điều kiện
thực tế. Đồng thời, tổ chức các lớp chuyên đề, mời các chuyên gia nước ngoài tới
giảng bài cho các nhà khoa học của nước ta.
+ Thực hiện chính sách thu hút người tài thông qua việc kêu gọi
các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về xây dựng đất nước, hoặc có những đóng
góp về khoa học cho đất nước. Họ sẽ là đầu mối liên hệ giữa các nhà khoa học
trong nước với các nhà khoa học quốc tế, giúp chúng ta có thể nắm bắt được các
trào lưu khoa học mới, bắt kịp trình độ quốc tế. Đây là nguồn nhân lực đáng kể
cho chính sách hội nhập trong lĩnh vực KHXH và NV.
Mục tiêu đào tạo nhân lực trong lĩnh vực KHXH và NV đáp ứng
yêu cầu của sự nghiệp đổi mới là đào tạo, phát triển nguồn nhân lực KHXH và NV
(bao gồm các thế hệ kế tiếp) có trình độ chuyên môn, phẩm chất chính trị và bản
lĩnh khoa học đáp ứng được nhu cầu của thực tiễn đổi mới và ngang tầm với tiêu
chuẩn quốc tế. Hướng tới đào tạo cơ bản, chuyên sâu, xây dựng cơ cấu nhân lực
hoàn chỉnh với các thế hệ khoa học liên tục phát triển.
Năng lực lao động xã hội của nhân lực trong lĩnh vực KHXH và
NV được hiểu một cách khái quát là tri thức chuyên sâu và có hệ thống, phương
pháp nghiên cứu chuyên ngành, khả năng phát hiện và giải quyết các vấn đề thực
tiễn bằng chuyên môn khoa học xã hội. Nó bao gồm toàn bộ hệ thống kiến thức
chuyên ngành và liên ngành; phương pháp pháp nghiên cứu khoa học; thế giới
quan, nhân sinh quan; khả năng phát hiện - giải quyết các vấn đề xã hội và con
người...Xã hội ngày càng phát triển phong phú, đa dạng, càng tạo ra một thực tiễn
rộng lớn cho sự phản ánh và tạo ra lượng thông tin cho con người tích luỹ. Những
nhà khoa học là những người có khả năng nhìn rộng và sâu hơn những vấn đề của
thực tiễn do đó họ có thể thấy được những vấn đề và giải pháp từ thực tiễn. Những
năng lực ấy được hình thành gắn liền với chuyên môn của nhân lực trong lĩnh vực
KHXH và NV hoặc xuất phát từ những yếu tố có liên quan đến quá trình lao động
sáng tạo của họ. Nó có được là do quá trình tích luỹ, rèn luyện trong thực tiễn
khoa học, trong quá trình sáng tạo và truyền bá tri thức của nhà khoa học và
cũng là kết quả của những tác động tích cực của xã hội với KHXH và NV. Như vậy,
để có được năng lực lao động khoa học họ phải được tích luỹ và tự tích luỹ cho
mình một kiến thức sâu rộng. Quá trình tích luỹ tri thức của nhân lực trong
lĩnh vực KHXH và NV khá phong phú, đa dạng. Có nhiều con đường để tích luỹ tiềm
năng khoa học xã hội; được đào tạo cơ bản hoặc tự đào tạo, song tất cả đều giống
nhau ở sự cần cù, nghiêm túc và sáng tạo.
Muốn đào tạo, phát triển nhân lực có hiệu quả, bài
toán đầu tiên đặt ra là chất lượng. Đào tạo và phát triển nhân lực trong
lĩnh vực KHXH và NV có vai trò quyết định đến trình độ chuyên môn, năng lực
khoa học - yếu tố quan trọng nhất tạo nên chất lượng nhân lực. Tuy nhiên việc
đào tạo và phát triển nhân lực phải theo một quy trình nhất định thì các giải
pháp mới mang tính đồng bộ. Nếu chúng ta yếu ở khâu nào thì tập trung giải pháp
ngay ở khâu đó tạo nên sự thống nhất và toàn diện trong đào tạo nhân lực. Đào tạo
và phát triển nguồn nhân lực là quá trình diễn ra thường xuyên. Đánh giá hiệu
quả của quá trình đào tạo là khâu cuối cùng của quy trình nhưng lại là cơ sở để
xác định nhu cầu đào tạo cho giai đoạn tiếp theo.
ThS. NGUYỄN THỊ KIM CHI
Khoa Khoa học quản lý,Trường ĐHKHXH&NV
Đại học Quốc gia Hà Nội
0 nhận xét:
Đăng nhận xét